U prepunoj sali Kina Boka, 23. novembra u organizaciji Kulturnog centra Nikola Đurković / Gradske biblioteke i čitaonice a u povodu Dana opštine Kotor održana je promocija publikacije Benediktinci na području Barske nadbiskupije i Kotorske biskupije (9. stoljeće – 1571) autorke dr istorije Katarine Mitrović.

Publikacija je objavljena u izdanju Kulturnog centra Nikola Đurković  i Ministarstva kulture Crne Gore u okviru projekta Kulturna baština Boke i Crne Gore – evropska baština iz Programa zaštite i očuvanja kulturnih dobara za 2015. godinu. O knjizi Benediktinci na području Barske nadbiskupije i Kotorske biskupije (9. stoljeće – 1571) pored autorke govorili su: Jasmina Bajo, Jovica Martinović, Snežana Pejović i Mladen Zagarčanin. Kako se čulo na promociji Ora, labora et lege (Moli se, radi i čitaj) načelo je pod kojim je djelovao benediktinski crkveni red zaslužan za evropsku civilizaciju kakva je ona danas.

Na početku večeri prisutne je pozdravila upravnica Gradske biblioteke i čitaonice, Marija Starčević, i istakla da je upravo ova publikacija bila povod da Kulturni centar / Gradska biblioteka i čitaonica nastavi sa izdavačkom djelatnošću kao svojom suštinskom djelatnošću, s obzirom na to da Biblioteka predstavlja važan elemenat u izgradnji društva znanja. Namjera nam je da i u 2016. godini nastavimo sa objavljivanjem publikacija, koje se prvenstveno odnose na naše kulturno nasljeđe i publikacija afirmisanih pisaca sa našega podneblja.   

Jasmina Bajo, viša bibliotekarka u Gradskoj biblioteci koja je i urednica ove publikacije naglasila je da je Ministarstvo kulture Crne Gore u prethodne dvije godine finansiralo realizaciju tri projekta: Stručno usavršanje knjžničara i bibliotekara za rad u platformi COBISS 3, Nabavka neophodne tehničke opreme za rad u sistemu COBISS.CG, kao i štampanje ove publikacije. Naučna biografija Katarine Mitrović sama govori o njenom kvalitetu: naučni je saradnik Centra za istorijsku geografiju i istorijsku demografiju pri Filozofskom fakultetu u Beogradu. Objavila je više od dvadeset naučnih radova i dvije monografije. Takođe, recenzenti ovog izdanja su potvrda njegovog kvaliteta: dr Nenad Lemajić  (Filozofski fakultet Univerziteta u Novom Sadu), dr Miljenko Jurković (Filozofski fakultet Sveučilišta u Zagrebu) i dr Savo Marković iz Bara, kao i večerašnji gosti, učesnici promocije.

Mr Jovica Martinović je istakao da pola vijeka nakon pojave rada Ivana Ostojića o benediktincima u Hrvatskoj imamo sreću da večeras prisustvujemo promociji drugog kapitalnog djela o ovoj tematici, doktorske disertacije Katarine Mitrović, saradnika Filozofskog fakulteta u Beogradu i vrlo uvaženog istraživača kotorskog srednjovjekovlja. Prilazeći izradi ove disertacije autorka je krenula naizgled stereotipnim postupkom slaganja kockica mozaika u jednu suvislu strukturnu cjelinu. Već u prvom poglavlju Uvodna razmatranja obrađeni su istraživači, izvori kao i metodološki postupak koji je dosljedno sproveden do posljednjeg retka teksta. Uslijedilo je poglavlje Monaštvo u kome su sistematski obrađeni ishodište podvižništva, njegov koncept i uloga u hristijanizaciji pagana. Dalje je iznesen istorijat Benediktinskog monaškog reda, koga je početkom VI vijeka osnovao i uspostavio Pravilo reda Sveti Benedikt iz Nursije u značajnoj Opatiji Montekasino u Južnoj Italiji, a kasnije se nastavio razvijati u drugom velikom centru, Opatiji Klini u Francuskoj. Poglavljem Benediktinci na području Barske mitropolije i Kotorske episkopije počinje dio rada koji ima originalnu vrijednost ne samo zbog drukčije kompozicije podataka poznatih iz literature već i zbog novih podataka o životu benediktinaca na prostoru koji je obuhvaćen temom rada. U ovom poglavlju autor se bavi dolaskom benediktinaca na istočnu obalu Jadranskog mora kao i analizom istorije benediktinskih manastira od njihovih osnivanja do kraja 14. vijeka i početaka mletačke kontrole ovih prostora.

Da bi se ostvario cilj – potpuno sagledavanje uspona i propadanja benediktinskog reda na području Barske Nadbiskupije i Kotorske Biskupije, trebalo je
iščitati obilje neobjavljene građe sačuvane u zbirkama sudsko-notarskih knjiga Istorijskog arhiva i Biskupskog arhiva u Kotoru, prelistati stotine tomova objavljene arhivske građe u nekih 70 naslova zbornika i kodeksa, te proučiti oko 240 naslova radova brojnih naučnika i stručnjaka koji su se bavili problematikom ove oblasti. Sve je to postignuto upornim i strpljivim radom naše drage kolegice Katarine Mitrović, koja je minucioznim istražnim postupkom sa nevjerovatnom akribijom slagala sve te kockice u vrlo osmišljenu cjelinu, u jednu slojevitu i bogatu fresku iz naše prošlosti. Stoga bih želio da joj u ime buduće čitalačke publike iskreno čestitam i zahvalim na uloženom trudu.

Direktorica Istorijskog arhiva u Kotoru, Snežana Pejović kazala je da nam je Katarina kroz svoju knjigu približila vrijeme Sv. Benedikta i monaha benediktinaca, o čemu su generalno naša znanja vrlo skromna. Iz ove obimne studije izdvojila je njihov ogroman značaj za opismenjavanje i edukaciju domicilnog stanovništva. U tih nekoliko vjekova njihove pune aktivnosti sadržani su i temelji naših budućih obrazovnih institucija. A kao arhivista naglasali bih njihov značaj u stvaranju rukopisne baštine i njenog očuvanja kroz prepisivanje i crkvenih, ali i državničkih spisa i rukopisnih knjiga. U ovom kontekstu prepisivanja spisa i knjiga pomenuću da je u Franjevačkoj biblioteci sačuvana mala zbirka rukopisnih fragmenata liturgijskih knjiga, oko 170 dokumenata, između kojih se nalaze i dva dokumenta pisana beneventanom. Fragmenti su inače pronađeni unutar knjiga Franjevačke biblioteke prilikom njihove restauracije, a jedan dio su prikupljali gvardijani ovog samostana. Većina njih je trebalo da bude korištena za izradu korica za novoprepisane liturgijske knjige. Ipak, o provenijenciji ovih spisa ne znamo mnogo i svakako je potrebno uraditi paleografske i druge analize, poput onih koje rade npr. u susjednom Dubrovniku baš na beneventani. Zato koristim priliku da kažem da Crna Gora, to jest Ministarstvo kulture, ali i opština Kotor na čijoj teritoriji je pohranjeno najstarije dokumentarno nasljeđe, treba planski da porade na formiranju stručnog kadra koji treba da obrađuje ovu kulturnu baštinu. Istovremeno treba edukovati i istraživački kadar u Crnoj Gori koji bi se kvalifikovano i sistematski bavio proučavanjem tih najstarijih spomenika kulture.

 Zbog teze koju sam zastupala na svojim predavanjima platila sam strašnu cijenu  ̶  najurena sam sramno sa Filozofskog fakulteta u Beogradu. Rekli su mi da ona nije dovoljno naučna i nije dovoljno ozbiljna. No nisam odustala. Doktorirala sam na Univerzitetu u Novom Sadu 2014. godine. Danas sam neizmjerno zahvalna državnim institucijama Crne Gore koje su mi pružile podršku: Ministarstvu kulture, Kulturnom centru Nikola Đurković / Gradskoj biblioteci i čitaonici Kotor, jer su mi omogućili da se ova doktorska disertacija pretvori u naučnu monografiju, kazala je Katarina Mitrović.

Arheolog Mladen Zagarčanin ne misli da su Benediktinci ovdje došli već da su tu bili. To je red koji je izuzetno vrijedan, marljiv, asketski... Benediktince ne možemo svrstavati u nešto što oni nisu. Ni na zapad ni na istok, kada su u pitanju generalna razgraničavnja, poručio je Zagarčanin.

Program je upotpunjen kompozicijom Fantazije od Telemana koju je izvela profesorica flaute u Muzičkoj školi Vida Matjan, Angela Mijušković.